Jaap Hoeksma er heimspekingur í lögum og höfundur bókarinnar Frá sameiginlegum markaði til sameiginlegs lýðræðis.
Ári fyrir 2019 kosningarnar fyrir Evrópuþingið er hægt og rólega að líða að stjórnmálamönnum í Brussel að Evrópusambandið getur aðeins starfað sem evrópskt lýðræði ef það er litið á það sem samband ríkja og borgara. Ástæðan fyrir því að ESB á erfitt með að komast að þessari niðurstöðu er sú að það hefur verið í sjálfheldu í áratugi í umræðunni hvort ESB eigi að þróast í átt að sambandsríki eða mynda samtök ríkja.
Niðurstaða þessa pattstöðu í umræðunni um framtíð Evrópu hefur verið sú að ESB var vanur að geta ekki sagt hvað það er og hvert stefnir. Jacques Delors tók sig fram um að lýsa ESB sem „óþekktan pólitískan hlut“ en einn eftirmaður hans sem forseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins, José Manuel Barroso, setti fram hugmyndina um að lýsa ESB sem „heimsveldi sem ekki væri heimsveldi“. Gagnrýni diplómatísku málamiðlunarinnar við að fallast á að vera ósammála um lokamarkmiðið við aðlögun Evrópu var afhjúpað af gagnrýnendum ESB, sem sakaði ESB um að vera ólýðræðislegt.
And-evrópuflokkarnir nýttu enn frekar þennan slaka stað ESB, þegar David Cameron, fyrrverandi forsætisráðherra Breta, lýsti ESB sem ólýðræðislegum samtökum þegar hann tilkynnti ákvörðun sína í 2013 um að kalla til þjóðaratkvæðagreiðslu inn eða út. Upp frá því gætu gagnrýnendur Evrópusamrunans sagt hvað sem þeir vildu til að grafa undan lögmæti ESB án þess að vera hrekinn. Út frá þessu sjónarhorni er lærdómur Brexit sá að ESB skal annað hvort vera lýðræðislegt eða sundra frekar.
Hugmyndavandinn við að ákvarða eðli ESB hefur verið sá að hefðbundin kenning krafðist þess að einu tveir möguleikarnir fyrir ESB væru annað hvort að verða ríki eða mynda sameining ríkja. Samkvæmt svokölluðu vestfalska kerfi alþjóðasamskipta, sem hefur stjórnað alþjóðlegri stjórnmálakenningu í aldaraðir, eru kjörin lýðræði og alþjóðleg skipulag ósamrýmanleg.
Nýjung ESB er hins vegar sú að hún hefur sigrast á þessari tvískiptingu með því að deila fullveldinu. Þessi framkvæmd hefur einnig gert ESB kleift að innleiða ríkisborgararétt ESB. Reyndar er ESB eina alþjóðastofnunin í heiminum, sem veitir borgurum sínum rétt til þátttöku bæði í lýðræðisríkjum landa sinna og í sameiginlegu lýðræði sambandsins.
Jean-Claude Juncker, forseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins, kann að vera færður fyrir að vera fyrsti stjórnmálamaðurinn sem hefur lært lexíuna um Brexit. Í ávarpi ríkis síns sambandsins, sem hann flutti á Evrópuþinginu þann 13 september 2017, lýsti hann ESB sem „samtímis sambands ríkja og sambands borgaranna“ og lagði áherslu á nauðsyn þess að ESB yrði lýðræðislegra. Þrátt fyrir að tillögur sínar skorti smáatriði viðurkenndi hann meginregluna um að ESB geti aðeins starfað sem fjölþjóðlegt lýðræði, ef það er litið á og kynnt sem samband ríkja og borgara.
Í þingfundi Evrópuþingsins í Strassbourg í síðustu viku, ráðlagði Juncker forseti þinginu að það ætti að búa sig undir stofnanleg árekstur við Evrópuráðið vegna málsmeðferðarinnar varðandi kosningu eða skipun næsta forseta framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins.
Í 2014 var Juncker kjörinn í starfið af Evrópuþinginu vegna nýju „Spitzenkandidaten“, eða leiðandi frambjóðanda. Þrátt fyrir þá staðreynd að þessi málsmeðferð myndar mikilvægt skref í lýðræðisvæðingu ESB vill talsverður fjöldi leiðtoga ríkisstjórnarinnar, þar á meðal Mark Rutte, forsætisráðherra Hollands, snúa aftur í gamla skipanina fyrir lokaðar dyr. Ljóst er að EP er staðfastur í því að kosning forseta framkvæmdastjórnarinnar ætti að vera afrakstur lýðræðislegs ferlis.
Með ákvörðun sinni um 7, febrúar 2018, um að hafna tillögu nefndar um stjórnskipunarmál um að taka upp fjölþjóðlega kosningalista, setur þingið sig hins vegar í vandræðalegri vandamáli: með því að viðhalda núverandi kosningakerfi til að kjósa frambjóðendur þjóðarinnar frá atkvæðagreiðslulistum, Alþingi grefur undan kröfu sinni varðandi lýðræðisleg lögmæti frambjóðanda síns til forseta framkvæmdastjórnar ESB.
Evrópuþingið getur aðeins unnið þennan bardaga ef það kemur með þessa málsmeðferð varðandi kosningu fulltrúa sinna, allt frá fyrstu beinum kosningum til Evrópuþingsins 1979, í samræmi við viðeigandi ákvæði Lissabon-sáttmálans um 2007. Vandamálið fyrir þingið er að það getur ekki sameinað framhald núverandi þjóðkjörlista vegna kosninga á eigin meðlimum og kröfu um meiri lýðræðislegan réttmæti vegna kosninga til forseta framkvæmdastjórnar ESB.